آموزش و پرورش در مقابله با آسيب هاي اجتماعي تنها نماند - نادر منصوركيايي

در اين بين، بويژه خانواده ها و والدين ، ممكن است اين سوال را بپرسند كه آيا مدارس ، براي پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي ، آموزش هاي لازم را ارائه مي كنند؟ ما خانواده ها براي مراقبت از فرزندان‌مان چه كاري مي توانيم انجام دهيم و چه نقشي مي توانيم داشته باشيم.

در پاسخ به سوال اول:ما در قالب رويكردي به نام « پيشگيري اوليه » كوشش مي كنيم تا كودكان و نوجوانان در مدارس ما بياموزند كه چگونه از خود در برابر آسيب هاي اجتماعي و رفتارهاي پرخطر مراقبت كنند. اين رويكرد ما شامل برنامه هاي مختلفي مي شود كه به چند نمونه از آن اشاره مي شود:

1) آموزش هاي رشد – مدار : كه شامل مجموعه اي از برنامه هايي است كه ما به تناسب دوره هاي تحصيلي و با رعايت ويژگي هاي رشدي دانش آموزان ، سطحي از مهارت ها را آموزش مي دهيم.

2) آموزش و توانمندسازي والدين و كاركنان : شامل كارگاه هايي است كه به منظور ارتقاء توانمندي والدين و كاركنان در زمينه شناخت آسيب هاي اجتماعي و مخاطرات تهديد كننده كودكان و نوجوانان و نيز آشنايي با راهكارهاي مراقبت از آن ها ، طراحي و اجرا مي شوند.

3) نهضت فرهنگي پيشگيري : شامل مجموعه اي از فعاليت هاي فرهنگي در قالب برگزاري جشنواره ها و نمايشگاه هاي فرهنگي و نيز انتشار نشريات و بسته هاي فرهنگي - آموزشي است كه در قالب آن ها ، كوشش مي كنيم تا ضمن اصلاح نگرش ها و گرايش هاي مخاطره آميز، يك جريان فرهنگي در زمينه شناخت آسيب هاي اجتماعي و مشاركت در مواجهه موثر با آن، راه اندازي شود.

4) مراقبت اجتماعي : سرانجام در قالب اين برنامه ، ما ضمن تلاش براي كاهش عوامل مخاطره آميز درون و بيرون مدرسه، توجه ويژه اي به كودكان و نوجوانان در معرض خطر داريم و كوشش مي كنيم تا خدمات مداخلات آموزشي، توانمندسازي و حمايت هاي اجتماعي به آن ها ارائه كنيم.

اكنون پرسش ابتدايي «خانواده ها، چگونه مي توانند به آموزش و پرورش كمك كنند تا با آسيب‌هاي اجتماعي مبارزه كند؟».

در پاسخ به اين پرسش، از بين همه كارهايي كه مي توان انجام داد ، 7 قدم مهم را كه خانواده ها بايد براي محافظت از فرزندان شان بردارند و از اين طريق به آموزش و پرورش كمك كنند، اشاره مي شود.

1) اول از محيط خانواده شروع كنند: قدم اول اين است كه محيط خانواده ، به محيط سالم ، امن ، بانشاط و رشددهنده براي فرزندان تبديل شود. چنين خانواده اي ، خود مهم ترين زمينه و عامل براي محافظت از كودكان و نوجوانان در برابر آسيب هاي اجتماعي و رفتارهاي پرخطر است. همچنانكه، خانواده هاي نابسامان ، خود يكي از مهم ترين عوامل خطرپذيري كودكان و نوجوانان است.

2) فرزندان خود را بشناسند: اين خيلي مهم است كه والدين و خانواده بدانند كه فرزندان شان چه ويژگي هايي دارند و در هر دوره سني ، چه تغييرات جسمي ، رواني و اجتماعي را طي مي كنند و همين تغييرات ، آن ها را با چه مخاطراتي ممكن است روبرو كند.

3) عوامل مخاطره آميز فرزندان را بشناسند: خانواده ها بايد بدانند كه فرزندان، چه به صورت شخصي و خصوصياتي كه دارند و هم به تناسب محيط هاي مختلف همسالان، مدرسه، محله، رسانه و جامعه ، ممكن است با چه مخاطراتي روبرو باشند.

اين راهكار كمك مي كند كه بهتر و به موقع، از فرزندان در برابر مخاطرات مراقبت شود.

چه بسيار رفتارهاي مخاطره آميزي كه به ظاهر بي خطر هستند، و ممكن است خانواده ها آن ها را بي خطر بدانند، اما زمينه و دروازه اي براي مخاطرات و تهديدهاي بزرگ هستند.

4) به سبك زندگي فرزندان دقت كنند: فرزندان ما چه شيوه فراغتي دارند؟ چگونه فكر مي كنند؟ سبك پوشش آن ها چگونه است؟ نظام ارزش هاي آن ها چگونه است؟ از رسانه ها و كالاهاي فرهنگي چگونه استفاده مي كنند؟

اين سوالات و سوالات مشابه، به درك درست تر «سبك زندگي» فرزندانمان كمك مي كنند كه توجه به آن ها مي تواند، ميزان خطرپذيري كودكان و نوجوان را كاهش دهد.

5) سبك فرزندپروري خود را اصلاح نمايند: ممكن است كه لازم باشد والدين تغييراتي را در الگوهاي نقشي و سبك فرزندپروري خود ايجاد نمايند. بررسي كنند كه چگونه الگويي براي فرزندان شان هستند؟شيوه تربيتي شان در خانواده چگونه است؟

نوع واكنش آن ها در مقابل رفتار فرزندان شان چگونه است؟ پدر و مادري كه در مقابل فرزندان شان ، مسوولانه و منطقي رفتار مي كنند، حقوق و مسووليت هاي آن ها را بدرستي براي آن ها شرح مي دهند و به رعايت آن پايبند هستند، فضيلت هاي اخلاقي را رعايت مي كنند و زمينه انس آن ها با دين و معنويت را فراهم مي كنند ، الگوهاي نقشي مناسبي براي آن ها هستند.

6) خود – مراقبتي را به فرزندان بياموزند: در كنار مهارت هاي عمومي اي كه هر كودك و نوجواني لازم است بداند، مهارت هايي هستند كه پدر و مادر ، بيش از هر فرد ديگري مي توانند به فرزندان بياموزند. حتي مدرسه نيز در آموزش برخي از مهارت ها، نمي تواند كاركرد والدين را داشته باشند.

بخ عنوان مثال ، آموزش مهارت مراقبت از بدن و حقوق و حريم آن، چيزي است كه پدر و مادر، مي توانند با زبان مناسب به كودكان و نوجوانان خود بياموزند تا مورد خشونت و سوء استفاده قرار نگيرند.

7) با مدرسه هماهنگ باشند و راهكارهاي پيشگيري را بياموزند: خانواده ها بايد بدانند كه چگونه از فرزندان خود مراقبت كنند و چه راهكارهايي در اين زمينه وجود دارد. براي اين منظور ، با ارتقاي دانش خود در اين زمينه و از طريق هماهنگي با مدرسه مي توانند نقش موثري براي مراقبت از فرزندان شان ايفاء نمايند.

* دكتر نادر منصوركيايي مديركل دفتر مراقبت در برابر آسيب هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش

اول**